Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει μεγάλη κουβέντα σχετικά με την καλλιτεχνική σκηνή της Αθήνας. Έλληνες και διεθνείς καλλιτέχνες ασχολούνται με τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης με δυναμικό τρόπο. Το Culture Trip εξετάζει το γιατί η καλλιτεχνική σκηνή της Αθήνας αξίζει την προσοχή σας.
Μεταμορφώνοντας χώρους και ενθαρρύνοντας την έννοια της κοινότητας
Ο ΝΕΟΝ ιδρύθηκε το 2013 από το συλλέκτη, Δημήτρη Δασκαλόπουλο. Ο οργανισμός διοργανώνει εκθέσεις σε διαφορετικούς χώρους στην Αθήνα. Με αυτό τον τρόπο, καλλιτέχνες προσκαλούνται να εξερευνήσουν τη σχέση της σύγχρονης Αθήνας με το πλούσιο παρελθόν της. Στο πλαίσιο πρόσφατης έκθεσης, χρησιμοποιήθηκε ένα νεοκλασικό κτίριο στο Κολωνάκι. Παλιά κατοικία του Έλληνα Πρωθυπουργού, το κτίριο αυτό επαναχρησιμοποιήθηκε από φοιτητές μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, τη δεκαετία του ‘70. Στην έκθεσή του, με τίτλο «A Puppet Sun», ο Κωστής Βελώνης δημιούργησε γλυπτά που ανταποκρίνονταν στις μικροδιαφορές κάθε δωματίου. Το αποτέλεσμα ήταν έντονο και ενθυμητικό, επανασυλλαμβάνοντας την ιστορία του κτιρίου υπό νέο πρίσμα.
Παράλληλα με τους οργανισμούς που διοργανώνουν εκδηλώσεις σε διαφορετικά σημεία λειτουργούν και νέοι μόνιμοι χώροι. Το Enterprise Projects είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Οι συνιδρυτές του πρότζεκτ, Δανάη Γιαννόγλου και Βασίλης Παπαγεωργίου, μετακόμισαν στο χώρο αφού αποφοίτησαν από τη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Ο οργανισμός «δημιουργήθηκε από την ανάγκη να εκφράσουμε και να μοιραστούμε την άποψή μας για τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία», εξηγεί το δίδυμο στην ιστοσελίδα του. Ένας αυτοδιαχειριζόμενος χώρος, το Enterprise Projects απολαμβάνει την ελευθερία του πειραματικού σχεδιασμού και των πειραματικών επιμελητικών προτάσεων. Σε μια έκθεση, την “Car Service II”, εξέτασαν το αυτοκίνητο ως σύμβολο παρά ως χρηστικό αντικείμενο. Η έκθεση έθεσε ερωτήματα όπως, «μοιάζει σταδιακά ο ιδιοκτήτης του αυτοκινήτου με το ίδιο το αυτοκίνητο;». Η τέχνη αποτελεί σοβαρή υπόθεση στην Αθήνα, κατέχοντας όμως τον έλεγχο του χώρου προσφέρεται μεγαλύτερο περιθώριο πειραματισμού.
Το Subrosa Space είναι ένα ακόμη παράδειγμα τοπικής καινοτομίας. Με κεντρική τοποθεσία κοντά στο Μοναστηράκι, ο χώρος διοργανώνει τακτικά βραδιές που παρουσιάζεται ένα μεγάλο εύρος διεθνούς ταλέντου. Παλαιότερες εκθέσεις παρουσίασαν φρενήρεις performance καλλιτεχνών όπως ο Peter Max Lawrence και ο Andrew Robinson Champlin. Οργανισμοί όπως αυτός προσφέρουν μια πλατφόρμα για ανερχόμενα ταλέντα να απευθυνθούν σε νέο κοινό. Ενθαρρύνουν επίσης μια έντονη αίσθηση της κοινότητας. Η ενέργεια και ο δυναμισμός των νέων δημιουργών είναι αισθητοί.
Η street art σκηνή
Η δυναμική αυτή προσέγγιση εγκαταλελειμμένων κτιρίων είναι επίσης ορατή στη γόνιμη παρουσία της street art στην Αθήνα. Το γκράφιτι κυριαρχεί περισσότερο στην περιοχή των Εξαρχείων, όμως τοιχογραφίες μπορεί να βρει κανείς σε ολόκληρη την πόλη. Οι Έλληνες καλλιτέχνες χρησιμοποιούν το δημόσιο χώρο, όχι μόνο για να ασκήσουν κριτική στο πολιτικό σκηνικό, αλλά και για να τιμήσουν την αθηναϊκή κοινότητα. Καλλιτέχνες όπως ο Thisisopium και ο Cacao Rocks έχουν γίνει γνωστοί διεθνώς και όλο και περισσότεροι street artists έρχονται από το εξωτερικό για να εργαστούν στην πόλη.
Το πολύπλευρο έργο των Αθηναίων καλλιτεχνών
Μέσα στους παραδοσιακούς χώρους των γκαλερί, Αθηναίοι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν ένα τεράστιο εύρος μέσων. Και ενώ κάποιοι ασχολούνται άμεσα με τα αποτελέσματα της κρίσης στο έργο τους, πολλοί εστιάζουν σε πιο καθολικά ζητήματα. Αυτό δημιουργεί ένα ζωντανό νέο τοπίο. Το να έχει κανείς τη δυνατότητα να ζει και να εργάζεται ως καλλιτέχνης σε μια μεγάλη ευρωπαϊκή πόλη είναι σπάνιο και η κοινοτική δημιουργική ατμόσφαιρα στην καρδιά της πόλης είναι διεγερτική. Ανάμεσα στην πληθώρα των θεμάτων που εξετάζονται, τα μέσα που χρησιμοποιούνται κατά την έρευνα είναι πολυάριθμα. Για να πάρετε μια γεύση, στις πρόσφατες εκθέσεις συγκαταλέγεται αυτή της αθηναϊκής κολεκτίβας, Arbit City Group, που παρουσίασε μαρμάρινα γλυπτά κατεστραμμένων πλοίων, εγκαταστάσεις με φώτα neon και prints. Τα έργα εστίασαν στην αμφισβήτηση της ναυπηγικής βιομηχανίας στην Ελλάδα. Παράλληλα, σε πρόσφατα εγκαίνια έκθεσης της State of Concept, τοποθετήθηκε εγκατάσταση εικονικής πραγματικότητας από τη Λουκία Αλαβάνου.
Ενώ οι παραγωγικές αυτές δραστηριότητες είναι πολύ ενθαρρυντικές, η ποικιλία αυτή συνοδεύεται και από προκλήσεις. Σε πρόσφατη συνέντευξή του, ο ανερχόμενος καλλιτέχνης, Αριστείδης Λάππας, σχολίασε ότι υπάρχει ανάγκη «να εντοπιστεί ένας κοινός τόπος, μια κοινή γραμμή μεταξύ των καλλιτεχνών που εργάζονται στην Αθήνα σήμερα».
Ο ρόλος των εμπορικών γκαλερί και νέες επενδυτικές ευκαιρίες
Οικονομικά, η αθηναϊκή καλλιτεχνική σκηνή δεν έχει ακόμη αντιστοιχίσει την αξία του ταλέντου μέσα στην πόλη. Παρ’ όλ’ αυτά, υπάρχουν μερικές γκαλερί με διεθνή αντίκτυπο και οικονομική επιτυχία. Μία από αυτές είναι η The Breeder, μια ιδιωτική γκαλερί που λειτουργεί στη σημερινή της τοποθεσία από το 2008. Σε προηγούμενη συνέντευξη στο Culture Trip, ο διευθυντής της The Breeder εξήγησε ότι «η Αθήνα μετατρέπεται γρήγορα σε κόμβο για καλλιτέχνες, επιμελητές και δημιουργικούς ανθρώπους από όλο τον κόσμο και το αποτέλεσμα είναι ότι η ελληνική σκηνή γίνεται πραγματικά διεθνής». Η γκαλερί, μαζί με λίγες ακόμη, βρίσκεται στην ευχάριστη θέση να εκπροσωπεί ταλέντα από την Ελλάδα στο εξωτερικό. Παράλληλα, θρέφει την καλλιτεχνική σκηνή που ανθεί μέσα στην πόλη. Η μαζική προσέλευση σε εγκαίνια εκθέσεων της Breeder είναι δείγμα της επιτυχίας της.
Η απουσία μεγάλης ελληνικής αγοράς τέχνης παρουσιάζει την ευχάριστη ευκαιρία για επένδυση και ενθάρρυνση για νέες συνεργασίες. Εμπορικοί χώροι με δυναμικό πρόγραμμα δημιουργούν επίσης μια κοινότητα, όπου αγοραστές και καλλιτέχνες μπορούν να συνάψουν μακροχρόνιες σχέσεις.
Ροή διεθνών καλλιτεχνών
Τα χαμηλά ενοίκια και οι αχρησιμοποίητοι χώροι έχουν επίσης γίνει ελκυστικοί για τους καλλιτέχνες από το εξωτερικό. Από τον καιρό της κρίσης, έχει σημειωθεί αύξηση στη μετανάστευση δημιουργικών ανθρώπων με πολλούς από άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις να έρχονται για να εξελίξουν την πρακτική τους στην Αθήνα. Η τάση αυτή κορυφώθηκε το 2017, όταν η πόλη συνδιοργάνωσε την Documenta 14. Η έκθεση προσέλκυσε διεθνείς καλλιτέχνες κι επιμελητές κατά τη διάρκεια μιας περιόδου έξι μηνών, από τον Απρίλιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Καλώς ή, για κάποιους, κακώς, ο αντίκτυπός της είναι ακόμη αισθητός, έξι μήνες αργότερα, καθώς νέοι δημιουργοί καταφθάνουν και η Αθήνα αγωνίζεται να δικαιώσει τον τίτλο της ως «Νέο Βερολίνο».
Ενώ η καλλιτεχνική σκηνή είναι σίγουρο ότι ευδοκιμεί, με κανέναν τρόπο δεν έχει ξεπεράσει η Αθήνα τις αρνητικές συνέπειες της οικονομικής κρίσης. Έτσι, είναι ήδη ορατό το χάσμα μεταξύ του ενθουσιασμού για δημιουργικές δράσεις και της καθημερινής πραγματικότητας της αθηναϊκής ζωής. Ο καλύτερος συμβιβασμός γίνεται όταν εκθέσεις διεθνών καλλιτεχνών έχουν αντίκτυπο στην κοινότητα. Σε πρόσφατη έκθεση της Navine G. Khan-Dossos δωρίστηκε το ένα τρίτο από τις πωλήσεις έργων στο Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών της Αθήνας. Ο οργανισμός λειτουργεί παρέχοντας ασφάλεια στην κοινότητα των διεμφυλικών της περιοχής γύρω από την Breeder, όπου πραγματοποιήθηκε η έκθεση της Navine.
Οι ευκαιρίες φέρνουν κι ευθύνες και όταν αυτά τα δύο συμβαδίζουν, είναι αποδεδειγμένο ότι δημιουργούνται τα καλύτερα αποτελέσματα, τόσο σε επίπεδο δημιουργίας όσο και για την κοινότητα συνολικά.
Πηγή: theculturetrip.com